STEM trong kỷ nguyên A.I - Không chỉ là một môn học mà là năng lực sinh tồn cho tương lai

Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm của tương lai, mà đã trở thành một phần hiện hữu trong đời sống hằng ngày. Từ việc học tập, làm việc, giao tiếp đến giải trí, AI đang âm thầm định hình lại cách con người tiếp cận tri thức và tạo ra giá trị. Trong bối cảnh đó, giáo dục không thể đứng ngoài cuộc chuyển mình mạnh mẽ này.

Một câu hỏi lớn đang được đặt ra cho phụ huynh, nhà trường và xã hội: Học sinh cần được trang bị điều gì để không bị tụt lại trong kỷ nguyên AI? Câu trả lời ngày càng rõ ràng hơn: không chỉ là kiến thức, mà là năng lực tư duy và năng lực số – những yếu tố cốt lõi mà giáo dục STEM mang lại.
 

Khi AI thay đổi định nghĩa về “năng lực”

Trong quá khứ, học sinh được đánh giá chủ yếu qua khả năng ghi nhớ và tái hiện kiến thức. Tuy nhiên, trong kỷ nguyên AI, khi máy móc có thể lưu trữ và xử lý thông tin nhanh hơn con người gấp nhiều lần, giá trị của con người không còn nằm ở “biết bao nhiêu”, mà ở biết cách sử dụng kiến thức đó như thế nào.

Theo các báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), những kỹ năng có nhu cầu cao nhất trong tương lai bao gồm: tư duy phản biện, giải quyết vấn đề phức tạp, sáng tạo, phân tích dữ liệu và năng lực công nghệ. Đây đều là những năng lực không thể hình thành chỉ bằng việc học thuộc lòng hay luyện đề truyền thống.
 

STEM – nền tảng để hình thành năng lực tư duy bậc cao

STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics) không chỉ đơn thuần là tổ hợp bốn môn học. Khi được triển khai đúng bản chất, STEM là một phương pháp giáo dục tích hợp, đặt học sinh vào những tình huống thực tiễn, buộc các em phải vận dụng kiến thức liên môn để phân tích, thử nghiệm và tìm ra giải pháp.

Thông qua các hoạt động STEM, học sinh được:

• Rèn luyện tư duy logic và phân tích khi tiếp cận vấn đề
• Phát triển tư duy phản biện khi đánh giá dữ liệu và kết quả
• Nuôi dưỡng sáng tạo khi thiết kế giải pháp mới
• Hình thành năng lực giải quyết vấn đề một cách có hệ thống

Đây chính là những năng lực giúp học sinh làm chủ công nghệ, thay vì chỉ sử dụng công nghệ một cách thụ động.
 

STEM – “ngôn ngữ” mới của thời đại số

Nếu trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, ngoại ngữ là chìa khóa hội nhập, thì trong kỷ nguyên số, tư duy STEM chính là ngôn ngữ chung để con người tương tác với thế giới công nghệ. Không chỉ những ai theo đuổi nghề kỹ thuật mới cần STEM; trong tương lai, mọi lĩnh vực – từ y tế, kinh doanh, nông nghiệp đến nghệ thuật – đều gắn chặt với dữ liệu, công nghệ và tự động hóa.

Một học sinh có tư duy STEM sẽ:

- Hiểu được logic vận hành của công nghệ

- Biết cách đặt câu hỏi đúng cho AI

- Có khả năng đánh giá, chọn lọc và sử dụng thông tin số một cách an toàn, hiệu quả

Đó là lý do STEM ngày càng được xem là năng lực sinh tồn, chứ không phải lựa chọn học thêm.
 

Vai trò của các sân chơi STEM chuẩn hóa

Trong bối cảnh giáo dục đang chuyển mình, các kỳ thi và sân chơi STEM chuẩn hóa như IOSTEM đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là nơi kiểm tra kiến thức, mà là môi trường đánh giá và bồi dưỡng năng lực tư duy, năng lực số theo chuẩn hiện đại.

Thông qua các bài thi tình huống, mô phỏng và thử thách tư duy, học sinh được trải nghiệm cách học mới: học để hiểu, để làm và để sáng tạo. Điều này góp phần giúp học sinh Việt Nam từng bước tiệm cận với chuẩn giáo dục quốc tế, sẵn sàng hội nhập trong kỷ nguyên AI.

STEM không phải là tương lai xa – STEM chính là hiện tại. Và đầu tư cho STEM hôm nay chính là đầu tư cho khả năng thích ứng và thành công của thế hệ mai sau.