IOSTEM và vai trò trong phát triển năng lực số theo Khung năng lực Quốc gia

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ và sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, năng lực số không còn là lợi thế mà đã trở thành yêu cầu tất yếu với mỗi công dân tương lai. Với học sinh phổ thông, việc hình thành và phát triển năng lực số từ sớm là điều kiện quan trọng để thích ứng, sáng tạo và chủ động trước những thay đổi không ngừng của xã hội hiện đại. Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT đã có quy định rõ về Khung năng lực số Quốc gia, như một chuẩn định hướng giúp nhà trường và học sinh phát triển hệ năng lực cần thiết trong thời đại số.

Kỳ thi IOSTEM – Olympic STEM Việt Nam, được xây dựng trên tinh thần đổi mới của Bộ GD&ĐT, không chỉ là một sân chơi học thuật mà còn là công cụ đánh giá, rèn luyện và thúc đẩy phát triển năng lực số cho học sinh theo đúng định hướng của Khung năng lực Quốc gia. Với cách tiếp cận liên môn, nền tảng thi trực tuyến hiện đại và hệ thống bài thi gắn với thực tiễn, IOSTEM trở thành hành trang giúp học sinh từng bước làm chủ công nghệ và phát triển tư duy của một công dân số.
 

Khung năng lực số Quốc gia: Học sinh thời đại mới cần gì?

Khung năng lực số Quốc gia do Bộ GD&ĐT ban hành định nghĩa năng lực số là khả năng sử dụng hiệu quả công nghệ số để giải quyết vấn đề trong học tập, lao động và đời sống. Năng lực này bao gồm các nhóm kỹ năng cốt lõi như:

- Khả năng tìm kiếm, đánh giá và xử lý thông tin, sử dụng phần mềm, công cụ số trong học tập và giải quyết nhiệm vụ.

- Tư duy máy tính, lập trình và hiểu nguyên lý vận hành của công nghệ. sáng tạo nội dung số và tạo ra sản phẩm công nghệ.

- Bảo mật, an toàn thông tin và đạo đức số.

Đây không phải những kỹ năng có thể hình thành qua ghi nhớ hay học thụ động, mà cần được rèn luyện thông qua trải nghiệm, thực hành, giải quyết tình huống thực tế và ứng dụng công nghệ trong bối cảnh cụ thể. Chính vì vậy, STEM – với phương pháp học thông qua dự án, mô phỏng và các tình huống liên môn – trở thành môi trường lý tưởng để phát triển năng lực số.
 

IOSTEM: Hành trình tích hợp STEM để hình thành năng lực số

Bài thi liên môn mô phỏng các tình huống thực tế

Thay vì kiểm tra lý thuyết, các bài thi của IOSTEM yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán để phân tích dữ liệu, xử lý vấn đề thực tiễn và đưa ra quyết định.
Quá trình đó giúp học sinh biết cách sử dụng công cụ số để xử lý thông tin, hiểu và ứng dụng nguyên lý công nghệ trong bối cảnh đời sống, rèn tư duy phản biện và lập luận dựa trên dữ liệu. Đây chính là năng lực cốt lõi của công dân số: sử dụng công nghệ để giải quyết vấn đề.

Tư duy máy tính và lập trình – Hạt nhân của năng lực số

Phần thi “Tư duy máy tính” của IOSTEM đưa học sinh tiếp cận các khái niệm cốt lõi của lập trình và thuật toán dưới dạng: sắp xếp lệnh, mô phỏng điều khiển robot, kéo – thả lập trình trực quan, nhận diện mẫu và tối ưu quy trình.

Các kỹ năng này khớp hoàn toàn với nhóm Tư duy máy tính và phát triển giải pháp số trong Khung năng lực quốc gia. Học sinh không chỉ học cách dùng công nghệ mà còn học cách suy nghĩ như người tạo ra công nghệ.
 

Năng lực sáng tạo nội dung số qua bài thi tương tác – mô phỏng

Các nhiệm vụ trong IOSTEM yêu cầu học sinh: Tương tác với mô hình 3D, thực hiện thao tác phân tích số liệu trên màn hình mô phỏng, giải quyết thử thách gamification.
Những hoạt động này phát triển khả năng tạo và xử lý nội dung số – một trong ba miền trọng tâm của Khung năng lực số.
 

Nền tảng thi trực tuyến hiện đại: Rèn luyện năng lực số trong môi trường an toàn

Không chỉ nằm ở bài thi, chính nền tảng của IOSTEM cũng là môi trường trực tuyến giúp học sinh rèn luyện:

- Kỹ năng quản lý tài khoản, xác thực thông tin và bảo mật dữ liệu.
- Kỹ năng sử dụng giao diện, đọc bản đồ thông tin, thao tác linh hoạt trong không gian số.
- Học và tự luyện, quản lý tiến độ qua hệ thống tự động.

Đây là những kỹ năng thiết yếu của mọi công dân trong xã hội số hóa.
 

IOSTEM như một công cụ đánh giá năng lực số đáng tin cậy

So với các bài kiểm tra truyền thống, IOSTEM sử dụng:

- Hệ thống chấm điểm tự động, minh bạch.
- Bộ câu hỏi chuẩn hóa, được kiểm duyệt bởi hội đồng học thuật.
- Thang đo năng lực phản ánh khả năng vận dụng công nghệ, giải quyết vấn đề và tư duy thuật toán của học sinh.

Điều này cho phép nhà trường và phụ huynh quan sát rõ các chỉ số phát triển năng lực số của học sinh, từ đó xây dựng lộ trình học tập phù hợp.
 

IOSTEM – Bước đệm cho công dân số tương lai

Trong thời đại công nghệ thúc đẩy mọi lĩnh vực, học sinh cần nhiều hơn kiến thức trong sách giáo khoa. Các em cần tư duy logic, kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy máy tính và khả năng sáng tạo nội dung số, sự tự tin khi làm việc trong môi trường công nghệ.
IOSTEM tạo ra một hành trình để học sinh phát triển tất cả những giá trị ấy một cách tự nhiên, thông qua trải nghiệm, khám phá và thử thách.